در فضیلت زیارت حضرت ابوعبداللّه الحسین صلوات الله علیه و آدابى که زائر آن جناب باید مراعات آنها را نماید در طریق زیارت و در آن حرم مطهّر و کیفیّت زیارت آن حضرت و در آن سه مقصد است :
مقصد اول: در فضیلت زیارت آن حضرت است. بدانکه فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام از حیطه بیان بیرون است و در اخبار بسیار وارد شده که معادل حجّ و عمره و جهاد بلکه بالاتر و افضل است بدرجات و باعث مغفرت و خفّت حساب و رفع درجات و اجابت دعوات و موجب طول عمر و حفظ بدن و مال و زیادتى روزى و برآمدن حاجات و رفع هموم و کربات است و ترک آن سبب نقصان دین و ایمان و ترک حقّ بزرگى از حقوق پیغمبر صلى الله علیه و آله است و کمتر ثوابى که به زائر آن قبر شریف رسد آن است که گناهانش آمرزیده شود و آنکه حق تعالى جان و مالش را حفظ کندتا او را به اهل خود برگرداند و چون روز قیامت شود حق تعالى او را حافظتر خواهد بود از دنیا .
و در روایات بسیار است که زیارت آن حضرت غم را زایل مى کند و شدّت جان کندن و هول قبر را برطرف مى کند و آنکه هر مالى که در راه زیارت آن حضرت خرج شود حساب مى شود براى او هر درهمى به هزار درهم بلکه به ده هزار درهم و چون رو به قبر آن حضرت برود چهار هزار ملک استقبال او مى کنند و چون برمى گردد مشایعت او مى نمایند و آنکه پیغمبران و اوصیاء ایشان و ائمّه معصومین و ملائکه سَلامُ اللّه عَلَیهِم اَجمعین به زیارت آن حضرت مى آیند و دعا براى زوّار آن حضرت مى کنند و ایشان را بشارتها مى دهند و حق تعالى نظر رحمت مى فرماید بسوى زائرین امام حسین علیه السلام بیش از اهل عرفات و آنکه هر کسى در روز قیامت آرزو مى کند که کاش زوّار آن حضرت بود از بس که مشاهده مى کند از کرامت و بزرگوارى ایشان در آن روز و روایات در این باب بى حدّ است
و ما در ضمن زیارات مخصوصه اشاره به پاره اى از فضیلت زیارت آن حضرت خواهیم نمود و در اینجا اکتفا مى کنیم به ذکر یک روایت ابن قولویه و کلینى و سید بن طاوس و دیگران روایت کرده اند به سندهاى معتبره از ثقه جلیل القدر معاویة بن وهب بجلى کوفى که گفت یک وقتى به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام رفتم دیدم آن حضرت را که در مُصَلاّى خویش مشغول نماز است نشستم تا نمازش تمام شد پس شنیدم که مناجات مى کرد با پروردگار خود و مى گفت اى خداوندى که مخصوص گردانیده اى ما را به کرامت و وعده داده اى ما را شفاعت و علوم رسالت را به ما داده اى و ما را وارث پیغمبران گردانیده اى و ختم کرده اى به ما امّتهاى گذشته را و ما را مخصوص به وصیّت پیغمبر گردانیده اى و علم گذشته و آینده را به ما عطا کرده اى و دلهاى مردم را بسوى ما مایل گردانیده اى
((اِغْفِرْلى
وَلاِِخْوانى وَ زُوّارِ قَبْرِ اَبِىَ الْحُسَیْنِ بْنِ
عَلِىٍّ صَلَواتُاللّهِ عَلَیْهِما))
بیامرز
مرا و برادران مرا و زیارت کنندگان
قبر ابى عبداللّه الحسین علیه السلام را
آنانکه خرج کرده اند مالهاى خود را و بیرون آورده اند از شهرها بدنهاى خود را براى رغبت در نیکى ما و امید ثوابهاى تو در صله ما و براى شاد گردانیدن پیغمبر تو و اجابت نمودن ایشان امر ما را و براى خشمى که بر دشمنان داخل کرده اند و مراد ایشان خوشنودى تو است پس مکافات ده ایشان را از جانب ما بخوشنودى و حفظ کن ایشان را در شب و روز و خلیفه ایشان باش در اهل و اولاد ایشان که در وطن خود گذاشته اند به خلافت نیکو و رفیق ایشان باش و دفع کن از ایشان شرّ هر جبّار معاندى را و هر ضعیف و شدید از خلقت را و شرّ شیاطین جنّ و انس را و بده به ایشان زیاده از آنچه امید دارند از تو در دور شدن از وطنهاى خود و در اختیار کردن ایشان ما را بر فرزندان و اهالى و خویشان خود خداوندا دشمنان ما عیب کردند بر ایشان بیرون آمدن ایشان را به زیارت ما پس این مانع نشد ایشان را از عزم کردن و بیرون آمدن بسوى ما از روى مخالفت ایشان
((فَارْحَمْ
تِلْکَ الْوُجُوهَ الَّتى غَیَّرَتْهَا الشَّمْسُ وَارْحَمْ
تِلْکَ الْخُدُودَ الَّتى تُقَلَّبُ عَلى قَبْرِ اَبیعَبْدِاللَّهِ
علیه السلام ))
پس
رحم کن آن رُوها را که آفتاب متغیّر گردانیده است و رحم کن گونه هاى
روى ایشان را که مى گردانند و مى مالند بر قبر امام حسین علیه السلام
و رحم کن آن دیده ها را که گریه شان جارى شد از ترّحم بر ما و رحم کن آن دلها را که جزع کرده اند و سوخته اند از براى مصیبت ما و رحم کن آن فغانها را که در مصیبت ما بلند کرده اند خداوندا آن جانها و آن بَدَنْها را به تو مى سپارم تا سیراب گردانى ایشان را از حوض کوثر در روز تشنگى و پیوسته آن حضرت به این نحو دعا مى کرد در سجده پس چون فارغ شد گفتم آن دعا که من از شما شنیدم اگر در حقّ کسى مى کردید که خدا را نمى شناخت گمان داشتم که آتش جهنم به او نرسد هرگز واللّه که آرزو کردم که زیارت آن حضرت کرده بودم و حجّ نکرده بودم حضرت فرمود که چه بسیار نزدیکى تو به آن حضرت چه مانع است تو را از زیارت اى معاویه ترک زیارت مکن گفتم فداى تو شوم نمى دانستم که این قدر فضیلت دارد فرمود که اى معاویه آنها که براى زیارت کنندگان آن حضرت دعا مى کنند در آسمان زیاده از آنهایند که دعا مى کنند براى ایشان در زمین ترک مکن زیارت آن حضرت را از براى خوف از احدى که هر که از براى خوف ترک زیارت کند آنقدر حسرت برد که آرزو کند که کاش آنقدر مى ماندم نزد قبر آن حضرت که در آنجا مدفون مى شدم آیا دوست نمى دارى که خدا به بیند تو را در میان آنها که دعا مى کنند براى ایشان رسول خدا و على و فاطمه و ائمّه معصومین علیهم السلام آیا نمى خواهى از آنها باشى که ملائکه در قیامت با ایشان مصافحه مى کنند آیا نمى خواهى از آنها باشى که در قیامت بیایند و هیچ گناه برایشان نباشد آیا نمى خواهى از آنها باشى که در قیامت حضرت رسول صلى الله علیه و آله با ایشان مصافحه مى کند.
در زیارت حضرت رسول خدا و فاطمه زهراء و ائمّه بقیع صلواتُ الله علیهم اجمعین در مدینه طیّبه :
بدانکه مستحبّ مؤکّد است در حقّ قاطبه مردم بخصوص حُجّاج ، مشرّف شدن به زیارت روضه مطهّره و آستانه منوّره فخر عالمیان حضرت سیّد المرسلین محمّد بن عبداللّه صلوات اللّه و سلامه علیه و آله و ترک زیارت آن حضرت باعث آن مى شود که جَفا شود در حق او در روز قیامت و شیخ شهید فرموده که اگر مردم ترک زیارت آن حضرت کنند بر امام است که ایشان را مجبور کند به رفتن به زیارت آن حضرت زیرا که ترک زیارت آن حضرت موجب جفاىِ محرّمست .
شیخ صدوق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود هرگاه اَحَدى از شما حجّ کند باید که حَجَّشْ را ختم کند به زیارت ما زیرا که این از تمامى حجّ است و نیز روایت کرده از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام که فرمود تمام کنید حجّ خود را به زیارت حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله که ترک زیارت آن حضرت بعد از حجّ جفا و خلاف اَدَبَست و شما را امر به این کرده اند و بروید به زیارت قبرى چند که حق تعالى لازم گردانیده است بر شما حقّ آنها و زیارت آنها را و روزى از حق تعالى طلب کنید نزد آن قبرها .
و نیز از ابوالصَّلْت هَرَوى روایت کرده که گفت به خدمت حضرت امام رضاعلیه السلام عرض کرد که چه مى فرمائى یابن رسول الله در حدیثى که اهل آن روایت مى کنند که مؤ منین در بهشت زیارت مى کنند پروردگارشان را از منازل خود کنایه از آنکه معنى حدیث اگر درست باشد چیست با آنکه متضمّن است چیزى را که بحسب ظاهر با اعتقاد حق درست نمى آید .
پس حضرت جواب او را فرمودند به این طریق که اى اَبَاالصَّلت حق تعالى پیغمبرش محمّد صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله را افضل گردانید از جمیع خلقش از پیغمبران و ملائکه و طاعت او را طاعت خود و بیعت با او را بیعت با خود شمرد و زیارت او را زیارت خود شمرده چنانچه فرموده :
مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ اَطاعَاللّهَ و فرموده :
هر که اطاعت کند از رسول به تحقیق که خدا را اطاعت کرده
اِنَّ الَّذینَ یُبایِعُونَکَ اِنَّما یُبایِعُونَاللّهَ یَدُاللّهِ فَوْقَ اَیْدیهِمْ
براستى کسانى که با تو بیعت کرده اند همانا با خدا بیعت کرده اند و دست خدا بالاتر از دستهاى ایشان است
و حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله فرموده که هر که مرا زیارت کند در حال حیات یا بعد از فوت من چنان است که حق تعالى را زیارت کرده باشد الخ .
و حمیرى در قُرْبُ الاِسْناد از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود که رسول خداصَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله فرموده هر که مرا زیارت کند در حیات من یا بعد از فوت من ، شفیع او گردم در روز قیامت و در حدیثى است که حضرت صادق علیه السلام روز عیدى در مدینه بود پس رفت به زیارت حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله و بر آن حضرت سلام کرد و فرمود که ما بر اهل همه شهرها فضیلت داریم خواه مَکّه و خواه غیر مکّه به سبب زیارت و سَلام ما بر رسول خداصَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله .
و شیخ طوسى رَحَمهُ اللّهُ در تهذیب از یزید بن عبدالملک روایت کرده و او از پدرش از جدّش که گفت به خدمت حضرت فاطمه سلام اللّه علیها مشرّف شدم پس آن حضرت ابتدا فرمود به سلام بر من پس از من پرسید که براى چه آمده اى عرض کردم از براى طلب برکت و ثواب فرمود که خبر داد مرا پدرم و اینک حاضر است که هر که بر او و بر من سه روز سلام کند حق تعالى بهشت را از براى او واجب گرداند گفتم در حیات او و شما فرمود بلى و همچنین بعد از موت ما .
علامه مجلسى رَحَمهُ اللّهُ فرموده که در حدیث معتبر از عبداللّه بن عباس منقول است که حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله فرمود که هر که امام حسن علیه السلام را در بقیع زیارت کند قَدمش بر صراط ثابت باشد در روزى که قدمها از آن لغزد و در مقنعه از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که فرمود هر که مرا زیارت کند گناهانش آمرزیده شود و فقیر و پریشان نمیرد و شیخ طوسى رَحَمهُ اللّهُ در تهذیب از حضرت امام حسن عسکرى علیه السلام روایت کرده که هر که زیارت کند امام جعفر صادق علیه السلام و پدرش حضرت باقرعلیه السلام را درد چشم نکشد و بیمارى و دردى به او نرسد و مبتلا نمیرد .
و ابن قولویه در کامل حدیث طولانى از هشام بن سالم از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که از جمله فقرات او این است که مردى به خدمت حضرت صادق علیه السلام شرفیاب شد و عرض کرد که آیا زیارت باید کرد پدرت را فرمود بلى عرض کرد چه چیز است از براى آنکه زیارت کند او را فرمود که بهشت از براى او است اگر اعتقاد به امامت او داشته باشد و متابعت او کند عرض کرد کسى که اعراض کند اززیارت او چه خواهد داشت فرمود حسرت خواهد داشت در یوم الحسرة که روز قیامت است ((الخ )) واحادیث دراین باب بسیار است و ما را همین مقدار کافى و وافى است .
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا رَسُولَ
سلام بر تو اى رسول
اللّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نَبِىَّ اللّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَُ بْنَ عَبْدِ اللّهِ
خدا سلام بر تو اى پیغمبر خدا سلام بر تو اى محمد فرزند عبداللّه
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خاتَِمَ النَّبِیّینَ اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ بَلَّغْتَ الرِّسالَةَ وَاَقَمْتَ
سلام بر تو اى خاتم پیمبران گواهى دهم که تو رسالت را رساندى و
الصَّلوةَ وَ اتَیْتَ الزَّکوةَ وَاَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ
نماز را برپا داشتى و زکات دادى و امر کردى به معروف و نهى کردى از کار بد
وَعَبَدْتَ اللّهَ مُخْلِصاً حَتّى اَتیکَ الْیَقینُ فَصَلَواتُ اللّهِ عَلَیْکَ وَرَحْمَتُهُ
و عبادت کردى خدا را از روى اخلاص تا مرگ به سراغت آمد پس درودهاى خدا بر تو باد و رحمتش
وَعَلى اَهْلِ بَیْتِکَ الطّاهِرینَ
و بر خاندان پاکیزه ات
پس بایست نزد ستون پیش که از جانب راست قبر است رو به قبله که دوش چپ به جانب قبر باشد و دوش راست به جانب منبر که آن موضع رسول خداصلى الله علیه و آله است و بگو:
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ
گواهى دهم که معبودى نیست جز خداى یگانه اى که شریک ندارد
وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وَاَشْهَدُ اَنَّکَ رَسُولُ اللّهِ وَاَنَّکَ
و گواهى دهم که محمد بنده و رسول او است و گواهى دهم که توئى رسول خدا و همانا
مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللّهِ وَاَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّکَ وَنَصَحْتَ
توئى محمد بن عبداللّه و گواهى دهم که رسالت پروردگارت را رساندى و براى
لاُِمَّتِکَ وَجاهَدْتَ فى سَبیلِ اللّهِ وَعَبَدْتَ اللّهَ حَتّى اَتیکَ الْیَقینُ
امتت خیرخواهى کردى و در راه خدا جهاد کردى و خدا را پرستش کردى تا مرگت فرا رسید
بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَاَدَّیْتَ الَّذى عَلَیْکَ مِنَ الْحَقِّ وَاَنَّکَ
بوسیله حکمت و پند نیک و آنچه را از حق به عهده داشتى ادا کردى و براستى تو
قَدْ رَؤُفْتَ بِالْمُؤْمِنینَ وَغَلُظْتَ عَلَى الْکافِرینَ فَبَلَّغَ اللّهُ بِکَ اَفْضَلَ
نسبت به مؤ منان مهربان و نسبت به کافران سخت گیر بودى خدایت به بهترین
شَرَفِ مَحَلِّ الْمُکَرَّمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذىِ اِسْتَنْقَذَنا بِکَ مِنَ الشِّرْکِ
شرافت جایگاه گرامیان برساند ستایش خدائى را است که ما را بوسیله جناب تو از شرک
وَالضَّلالَةِ اَللّهُمَّ فَاجْعَلْ صَلَواتِکَ وَصَلَواتِ مَلاَّئِکَتِکَ الْمُقَرَّبینَ
و گمراهى نجات بخشید خدایا پس درودهاى خود و درودهاى فرشتگان مقربت
وَاَنْبِیاَّئِکَ الْمُرْسَلینَ وَعِبادِکَ الصّالِحینَ وَاَهْلِ السَّمواتِ
و پیمبران مرسلت و بندگان شایسته ات و ساکنان آسمانها
وَالاْرَضینَ وَمَنْ سَبَّحَ لَکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ مِنَ الاْوَّلینَ وَالاْ خِرینَ
و زمینها و هر که را براى تو اى پروردگار جهانیان تسبیح گویند از اولین و آخرین
عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَرَسُولِکَ وَنَبِیِّکَ وَاَمینِکَ وَنَجِیِّکَ وَحَبیبِکَ
همه را یکجا قرار ده براى محمد بنده و رسولت و پیامبرت و امین (بر وحیت ) و همرازت و حبیبت
وَصَفِیِّکَ وَخآصَّتِکَ وَ صَفْوَتِکَ وَخِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ اَللّهُمَّ اَعْطِهِ
و دوست خالص و مخصوصت و برگزیده و منتخب تو از میان خلقت خدایا به محمد درجه
الدَّرَجَةَ الرَّفیعَةَ وَ اتِهِ الْوَسیلَةَ مِنَ الْجَّنَةِ وَابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً
بلندى عطا فرما و مقام وسیله را در بهشت به او بده و به مقام پسندیده اى او را برگزین
یَغْبِطُهُ بِهِ الاْوَّلُونَ وَالاْ خِرُونَ اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ وَلَوْ اَنَّهُمْ اِذْ ظَلَمُوا
که غبطه خورند به او اولین و آخرین خدایا تو فرمودى ((و اگر ایشان در آن هنگام که به خود ستم کردند
اَنْفُسَهُمْ جآؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّهَ
به نزد تو آیند و از خدا آمرزش خواهند و پیغمبر هم براى ایشان آمرزش بخواهد همانا بیابند خداى را
تَوّاباً رَحیماً وَاِنّى اَتَیْتُکَ مُسْتَغْفِرًا تآئِباً مِنْ ذُنُوبى وَاِنّى اَتَوَجَّهُ بِکَ
بسیار توبه پذیر و مهربان )) و من آمرزشخواهانه به درگاهت آمده و توبه از گناهانم کردم و من بوسیله تو
اِلَى اللّهِ رَبّى وَرَبِّکَ لِیَغْفِرَ لى ذُنُوبى
رو به خدائى کرده ام که پروردگار من و تو است تا بیامرزد گناهانم را
و اگر تو را حاجتى باشد بگردان قبر مطهّر را در پشت کتف خود و رو به قبله کن و دستها را بردار و حاجت خود را بطلب بدرستى که سزاوار است که برآورده شود اِنْشاءَاللّهُ تَعالى و ابن قولویه به سند معتبر روایت کرده از محمّد بن مسعود که گفت دیدم حضرت صادق علیه السلام را که به نزد قبر حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله آمد ودست مبارک خود را بر قبر گذاشت و گفت :
اَسْئَلُ اللّهَ الَّذِى اجْتَباکَ وَاخْتارَکَ وَهَداکَ
مى خواهم از خدائى که تو را برگزید و انتخابت فرمود و راهنمائیت کرده
وَهَدى بِکَ اَنْ یُصَلِّىَ عَلَیْکَ
و بوسیله ات دیگران را هدایت فرمود که بر تو درود فرستد
پس فرمود:
اِنَّ اللّهَ وَمَلاَّئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا صَلّوُا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلیما
همانا خدا و فرشتگانش درود فرستند بر پیغمبر اى کسانى که ایمان آورده اید درود فرستید بر او و تحیت فرستید تحیتى کامل
شیخ در مصباح فرموده که چون فارغ شدى از دعاء در نزد قبر شریف پس برو به نزد منبر و دست بر آن بمال و بگیر دُو قبّه پائین منبر را که مثل انار مى ماند و به مال صورت و چشمهاى خود را به آن پس بدرستى که در آن شفاى چشم است و بایست نزد منبر و حمد و ثناى الهى بجا آور و حاجت خود را بطلب پس بدرستى که رسول خداصَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله فرمود که مابین قبر و منبر من باغى است از باغهاى بهشت و منبر من بر درى است از درهاى بهشت پس مى روى به مقام نبى صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله و نماز مى کنى در آنجا آنچه خواهى و نماز بسیار کن در مسجد پیغمبرصَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله پس بدرستى که نماز در آن معادل با هزار نماز است و هرگاه داخل مسجد مى شوى یا بیرون مى روى صلوات بفرست بر آن حضرت و نماز گذار در خانه فاطمه صَلَواتُاللّه عَلَیها و برو در مقام جبرئیل علیه السلام و آن در زیر ناودان است پس بدرستى که محلّ ایستادن جبرئیل علیه السلام در وقت اذن دخول خواستن از پیغمبرصلى الله علیه و آله آنجا بوده و بگو:
اَسْئَلُکَ اَىْ جَوادُ اَىْ کَریمُ اَىْ قَریبُ اَىْ بَعیدُ
از تو خواهم اى بخشنده اى بزرگوار اى نزدیک اى دور
اَنْ تَرُدَّ عَلَىَّ نِعْمَتَکَ
که برگردانى بر من نعمتت را